Στη μνήμη του Αλέξη…

Ήταν 6 Δεκεμβρίου του 2008 όταν ο 15χρονος Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος έπεσε νεκρός από τη σφαίρα ειδικού φρουρού, προκαλώντας την οργή της κοινής γνώμης. Στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν, ο έλεγχος από την αστυνομία χάθηκε και πρωτοφανή επεισόδια συγκλόνισαν τις περισσότερες πόλεις της χώρας μας. Τα ΜΜΕ κατέγραφαν και παρακολουθούσαν από κοντά τα γεγονότα και δεκάδες τηλεοπτικές ώρες σπαταλήθηκαν προκειμένου οι τηλεοπτικές προσωπικότητες να εξηγήσουν και να αναλύσουν τα σύγχρονα «Δεκεμβριανά».

Πολλά ακούστηκαν ακόμα και για το κατά πόσο ο Αλέξης βρέθηκε στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή, πόσο προκάλεσε ή όχι τον ειδικό φρουρό, ακόμα και για το αν είχε ή όχι σχέση με άτομα του αντιεξουσιαστικού χώρου. Το μεγαλύτερο ερώτημα όμως παραμένει αναπάντητο: είναι ήρωας ο Αλέξης; Ένα σύγχρονο σύμβολο; Όχι; Μήπως είναι ένα πρόβλημα του οποίου η λύση εξοστρακίστηκε; Ένας επαναστάτης χωρίς αιτία και χωρίς προοπτικές που μ’ ένα μπαμ μεταμορφώθηκε από αποδιοπομπαίος τράγος σε μάρτυρας; Η κοινωνία, με υποκρισία και στρουθοκαμηλισμό, αρέσκεται να βάζει ταμπέλες στα προβλήματά της: αντιεξουσιαστές, κουκουλοφόροι, νέοι χωρίς μέλλον. Αυτό είναι μήπως ο έφηβος Αλέξης, του οποίου τα νεανικά πάθη, η ορμητικότητα και η επαναστατικότητα τον οδήγησαν στο «λάθος» δρόμο; Αυτά θα πρέπει να ενοχοποιήσουμε; Φτάνουν τα παραπάνω για να προδικάσουμε την εξέλιξη ενός νέου ανθρώπου που τελικά δεν θα γνωρίσουμε ποτέ;

Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω, λίγα χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Εκεί συναντάμε έναν άλλο ατίθασο νέο, τον Εβαρίστε Γκαλουά, ένα σπουδαίο μαθηματικό, του οποίου η έντονη προσωπικότητα, η αυθεντικότητα και ο αθεράπευτος ρομαντισμός έκοψαν το νήμα της ζωής μόλις στα 21 του χρόνια. Γεννήθηκε το 1811, σε προάστιο του Παρισιού. Ο πατέρας του ήταν ηγέτης του τοπικού φιλελεύθερου κόμματος και υποστηρικτής του Ναπολέοντα. Σημαντικό ρόλο στη ζωή του έπαιξε η μητέρα του, δασκάλα του μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Στη συνέχεια, φοίτησε στο Βασιλικό Κολέγιο, με τα πρώτα χρόνια να κυλούν ομαλά, με σπουδές κλασικού προσανατολισμού. Μέχρι που ανακάλυψε τα Μαθηματικά. Τότε, η συμπεριφορά του άλλαξε. Από το επιμελή μαθητή μετατράπηκε σε έναν ονειροπόλο οραματιστή, ιδιαίτερα αθυρόστομο. Οι σχολικές αναφορές είναι σαφείς: «Τον έχει καταλάβει ένα απέραντο πάθος για τα μαθηματικά. Ως σπουδαστής στην τάξη ρητορικής σπαταλά τον χρόνο του, ενοχλεί τους καθηγητές και επισύρει την οργή και την τιμωρία.», αναφέρει ένας καθηγητής. «Διαγωγή χειρίστη, χαρακτήρας ελάχιστα ανοιχτός, θα είχε τα μέσα για να διακριθεί, αλλά δεν επιδεικνύει κανέναν ζήλο για τα ανθρωπιστικά μαθήματα. Η φιλοδοξία, η συχνά επιτηδευμένη πρωτοτυπία και η ιδιορρυθμία του χαρακτήρα του, τον απομακρύνουν από τους συμμαθητές του», αναφέρει ένας άλλος.

Το 1828 δίνει εξετάσεις για το φημισμένο Ecole Polytechnique, αλλά αποτυγχάνει. Το ίδιο και την επόμενη χρονιά. Οι φήμες λένε ότι στην προφορική εξέταση ήρθε σε χειροδικία με τους εξεταστές του. «Είμαι βάρβαρος γι' αυτούς, επειδή δεν με καταλαβαίνουν», γράφει. Ταυτόχρονα, είχε να ξεπεράσει το χαμό του πατέρα του, όταν, μετά την κατηγορία από τους βασιλόφρονες αντιπάλους του για εμπλοκή του σε σκάνδαλο, αυτοκτόνησε, μην αντέχοντας τη διαπόμπευση του ονόματός του.

Στη συνέχεια, σε συνεργασία με τον καθηγητή του από το κολέγιο ο Εβαρίστε γράφει την απόδειξη ενός θεωρήματος για τα συνεχή περιοδικά κλάσματα και τη στέλνει στον Κοσί, έναν από τους πιο αναγνωρισμένους Γάλλους μαθηματικούς της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά συντηρητικό. Το χειρόγραφο χάθηκε. Οι φήμες λένε ότι ο Κοσί θέλησε να αποφύγει μια δημόσια αναγνώριση της αξίας του, αφού τον θεωρούσε επικίνδυνο θερμοκέφαλο και ενοχλητικό ερασιτέχνη.

Τελικά γράφτηκε σε μια προπαρασκευαστική σχολή. Στους φοιτητικούς κύκλους υπήρχαν ισχυρές πολιτικές κινήσεις και ο Γκαλουά τάχτηκε με θέρμη με τους δημοκράτες, τιμώντας την οικογενειακή παράδοση. Στο μυαλό του είχε την ηρωική αρετή και την πατριωτική θυσία των αρχαίων Ελλήνων, ήρωες των παιδικών του χρόνων. Η έντονη τάση για δράση μεταλλασσόταν μέσα του σε πολιτική παράνοια, που τον ωθούσε στον επιτακτικό πόθο να θυσιαστεί. Πολλές φορές δήλωσε ότι «αν η Δημοκρατία χρειαστεί έναν νεκρό, είμαι έτοιμος».

Ένα περιοριστικό διάταγμα το 1830 για την ελευθεροτυπία προκάλεσε μια σύντομη και βίαιη επανάσταση που, μετά τρεις ημέρες ένοπλων συγκρούσεων, έφερε την αλλαγή στο θρόνο. Καθοριστική υπήρξε η συμμετοχή των μαζών και των φοιτητών, που ξεσηκώθηκαν από τους δημοκρατικούς. Ο Εβαρίστε ήρθε σε σύγκρουση με το βασιλόφρονα διοικητή της σχολής, ο οποίος τον απέβαλε. Το πανεπιστήμιο είχε κλείσει τις πόρτες του σε έναν από τους πιο ιδιοφυείς μαθητές του.

Εν τω μεταξύ, ποτέ δεν ξεχνούσε τα μαθηματικά. Είχε καταφέρει να βρει έναν τύπο επίλυσης εξισώσεων που απασχολούσε τους μαθηματικούς εδώ και τρεις αιώνες και το καταθέτει ως τη συμμετοχή του σε έναν Μαθηματικό Διαγωνισμό. Το χειρόγραφο φτάνει στα χέρια του Γραμματέα της Ακαδημίας Επιστημών, του Φουριέ, ο οποίος το παίρνει στο σπίτι του το βράδυ που πεθαίνει ξαφνικά. Το χειρόγραφο δεν βρίσκεται ανάμεσα στα χαρτιά του. Η συμμετοχή του ακυρώνεται. Ο Γκαλουά, συγκλονισμένος με τις συνεχείς του ατυχίες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ήταν αποτέλεσμα της κακής οργάνωσης της κοινωνίας, μιας οργάνωσης που καταδίκαζε το ταλέντο σε ατελείωτα βασανιστήρια ενώ η μετριότητα ευημερούσε». Με όλη την ορμητικότητα της νιότης προσχώρησε στον αγώνα για την πολιτική αναμόρφωση της κοινωνίας.

Λίγους μήνες μετά το πέρας του διαγωνισμού, ξαναστέλνει το χειρόγραφο στην Ακαδημία Επιστημών. Κριτές αυτή τη φορά είναι ο Λακρουά και ο Πουασόν. Η απάντηση είναι πάλι αρνητική: «Η απόδειξη δεν ήταν ούτε αρκετά καθαρή ούτε αρκετά αναπτυγμένη ώστε να μας επιτρέψει να κρίνουμε την ακρίβειά της», αναφέρει ο Πουασόν.

Εν τω μεταξύ, είχε μείνει άπορος. Κατατάχθηκε στο πυροβολικό της εθνοφρουράς, το οποίο γρήγορα διαλύθηκε και κατέληξε χωρίς κανένα μέσο συντήρησης παρά μόνο κάποια ιδιαίτερα μαθήματα. Τον Ιούλιο του 1831 συλλαμβάνεται σε πορεία και οδηγείται στην φυλακή όπου προσπαθεί να αυτοκτονήσει αλλά οι συγκρατούμενοί του τον εμποδίζουν. Τον Απρίλιο του 1832 νοσηλεύεται για ένα μικρό διάστημα στο νοσοκομείο, όπου γνωρίζει και ερωτεύεται τη Στεφανί. Αυτή θα είναι η πιο μοιραία στιγμή της ζωής του.
Σύντομα αφήνεται ελεύθερος, αλλά μπλέκει με δυο φίλους της, που τον προκαλούν σε μονομαχία, η οποία οδηγεί στο θάνατό του. Οι συνθήκες της μονομαχίας είναι σκοτεινές, όπως και το άτομο με το οποίο τελικά μονομάχησε. Εν γνώσει του επικείμενου θανάτου του, έγραψε το προηγούμενο βράδυ: «Πεθαίνω. Είμαι το θύμα μιας κοκέτας χαμηλής υποστάθμης και δύο ανόητων αφοσιωμένων σ’ αυτήν».
Οι τελευταίες ώρες της ζωής του είναι ιδιαιτέρως δημιουργικές. Προσπαθεί να ολοκληρώσει τα θεωρήματά του, καθώς ήξερε ότι δεν ήταν πλήρη: «Υπάρχει κάτι που θέλει συμπλήρωση σε αυτή την απόδειξη. Αλλά δεν έχω καιρό…»
Δίνει οδηγίες του για το χειρόγραφό του: «Θα ζητήσεις δημόσια από τον Jacobi ή τον Gauss να εκφέρουν τη γνώμη τους όχι πάνω στην ορθότητα, αλλά στη σημασία των θεωρημάτων. Ύστερα απ’ αυτό, θα υπάρξουν ελπίζω μερικοί που θα θεωρήσουν ωφέλιμο γι’ αυτούς να αποκρυπτογραφήσουν ό,τι περιέχεται σ’ όλον αυτόν τον συρφετό».
Στις 7 Ιουνίου του 1832, δημοσιεύτηκε η ανακοίνωση της αστυνομίας: «Ο νεαρός Εβαρίστε Γκαλουά, 20 ετών, καλός μαθηματικός, διάσημος για την φλογερή φαντασία του, πέθανε στις 12 π.μ. από οξεία περιτονίτιδα οφειλόμενη σε σφαίρα που εβλήθη από απόσταση 25 βημάτων». Ήταν η πρώτη φορά που τον ανέφερε κάποιος ως καλό μαθηματικό.

Ένα πρόβλημα που αντιμετώπιζαν τότε οι μαθηματικοί ήταν πως δεν μπορούσαν να λύσουν εξισώσεις βαθμού μεγαλύτερου του 5ου, παρά μόνο με τη βοήθεια ριζών, και αυτό σε ορισμένες περιπτώσεις. Με τη θεωρία που προτείνει ο Γκαλουά, αρκεί να βρεθεί αν υπάρχουν κοινές ιδιότητες σε προφανείς λύσεις και, αν αυτό συμβαίνει, η εξίσωση μπορεί να λυθεί με τη μέθοδο των ριζών, αλλιώς δεν υπάρχει λύση. Η ιδιοφυΐα του έγκειται στο ότι αντί να επιχειρήσει ν' αντιμετωπίσει τη λύση των εξισώσεων του ενός ή του άλλου βαθμού, επινόησε μια γενική θεωρία ομάδων εξισώσεων βασισμένη σε πράξεις μεταξύ των συντελεστών τους. Κατάφερε δηλαδή να εντοπίσει οριστικά κριτήρια για το αν υπάρχουν ή όχι οι λύσεις μιας δεδομένης εξίσωσης. Αυτή δεν είναι άλλη από τη θεωρία ομάδων, το κλειδί της σύγχρονης άλγεβρας. Όλο αυτό ήταν αποτέλεσμα μόλις τριών χρόνων δουλειάς. Τι θα έβγαζε αυτό το λαμπρό μυαλό αν είχε περισσότερα χρόνια στη διάθεσή του να δουλέψει;

Εβαρίστε και Αλέξης: βίοι παράλληλοι με πολλές ομοιότητες και κάποιες διαφορές. Συγκρούστηκαν ή έμπλεξαν: σε όποιο ποσοστό κι αν τους αναλογεί η ευθύνη, το σίγουρο είναι πως η εποχή τους δεν ήταν έτοιμη. Σ’ αυτούς ίσως δεν δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν οι άνθρωποι που θα μπορούσαν, αλλά δίνεται σε όλους εμάς η δυνατότητα το τραγικό τους τέλος να μας διδάξει να δημιουργήσουμε μια κοινωνία με μεγαλύτερη ανεκτικότητα που να αφήνει περιθώρια για επανάσταση.

«Προστατεύστε τη μνήμη μου, αφού η μοίρα δεν θέλησε να μου δώσει αρκετή ζωή για να γνωρίσει η πατρίδα το όνομα μου. Πεθαίνω, παντοτινά φίλος σας»
Evariste Galois