Το όνειρο του Τέσλα

Κινητά τηλέφωνα, (ασύρματο) ίντερνετ, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (γεωθερμική, ηλιακή). Λέξεις που μας θυμίζουν εφαρμογές των τελευταίων δεκαπέντε χρόνων και ορίζουν ουσιαστικά τη μετάβαση από τον 20ό στον 21ο αιώνα. Το ότι υπήρξε ένας άνθρωπος που είχε μιλήσει για όλα αυτά (και μάλιστα είχε σχεδιάσει τα περισσότερα, χωρίς να κατορθώσει, όμως να τα υλοποιήσει όλα) στο τέλος του 19ου αιώνα, μας προκαλεί θαυμασμό και δέος. Βέβαια, όπως ίσως θα ήταν αναμενόμενο για έναν άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά από την εποχή του, πέθανε φτωχός και στην αφάνεια, με το FBI να τον έχει βάλει στο στόχαστρο, ανοίγοντάς του φάκελο. Μάλιστα, φρόντισαν να εξαφανίσουν το όνομά του από τη Βίβλο των Επιστημών και να αποδώσουν επιτεύγματά του σε άλλους εφευρέτες. Άτομα που το όραμά τους ξεπερνά τα όρια και τις κοινωνικές δομές, τους συμβιβασμούς που επιβάλλονται από τα τεχνολογικά φράγματα, αλλά και τα οικονομικά κέντρα εξουσίας, με το έργο τους να έχει τη δυναμική να αλλάξει τον κόσμο και τους συσχετισμούς των δυνάμεων, κατά πόσο έχουν το δικαίωμα να ονειρεύονται και να ανατρέπουν την πραγματικότητα; Το «θέλω» είναι πολυτέλεια, καθώς εξυπηρετούν καλύτερα το κατεστημένο χωρίς το όραμά τους. Έτσι έχει προγραμματιστεί να τους φτιάχνει το σύστημα, ως ένα είδος αποστειρωμένων επιστημόνων. Και όμως, ένας οραματιστής της επιστήμης, ο «Δυτικός Μάγος», όπως τον αποκαλούσαν, συγκρούστηκε, νικήθηκε, αλλά έφτασε ως το τέλος, με την ακεραιότητα και την πίστη του ακλόνητες. Σαν τρέιλερ από επερχόμενο μπλοκμπάστερ η ζωή του, με ένα όνειρο που ακόμα περιμένει να πραγματοποιηθεί στο κέντρο της.

Το όνομά του είναι Νίκολα Τέσλα (1856 – 1943), γεννημένος σε ένα χωριό της Κροατίας της τότε Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας, τα πιο δημιουργικά χρόνια της ζωής του τα πέρασε στις ΗΠΑ όπου και πήρε την υπηκοότητα. Για τους γνώστες της γενικής φυσικής, αυτό το όνομα θα τους θυμίζει τη μονάδα μέτρησης της έντασης του μαγνητικού πεδίου. Οι περισσότεροι θα υπέθεταν ότι πρόκειται για έναν επιστήμονα σαν τόσους άλλους, όπου κάτι σημαντικό θα έκανε στον ηλεκτρομαγνητισμό. Η πραγματικότητα ξεπερνάει κάθε προσδοκία, καθώς πρόκειται για μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που έζησε ποτέ στον πλανήτη. Όπως αναφέρει ο Λόρδος Κέλβιν, «ο Τέσλα συνεισέφερε στην επιστήμη του ηλεκτρισμού περισσότερο από οποιονδήποτε άνθρωπο πριν από αυτόν». Οραματιστής, αφοσιωμένος στη δουλειά του, με τεράστια αποθέματα θέλησης και πάθους, αλλά και ένα αξιοζήλευτο μυαλό, μια διάνοια που αφιέρωσε τον εαυτό του στην ανθρωπότητα και στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου της μέσω των εφευρέσεών του. Μοναδικό του σφάλμα; Γεννήθηκε 100 χρόνια νωρίτερα. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Ότις Καρ, «αν ελπίζετε να καταλάβετε τον Τέσλα, θα πρέπει να ρυθμίσετε το νου σας μέχρι το Θεό».

Κατοχύρωσε περισσότερες από 800 πατέντες, με τις σημαντικότερες εφευρέσεις του να είναι το ραδιόφωνο (που αποδίδεται στο Μαρκόνι, για το οποίο μάλιστα τιμήθηκε με Νόμπελ Φυσικής το 1909, χρησιμοποιώντας «17 δικές μου πατέντες», όπως είχε πει ο Τέσλα), το εναλλασσόμενο ρεύμα (το οποίο αποδίδεται στον Τόμας Έντισον, ο οποίος όμως αρχικά επέμενε στη χρήση του συνεχούς ρεύματος. Ο Τέσλα ήταν αυτός που υποστήριζε ότι η τεχνολογία του συνεχούς ρεύματος, παρά την απλότητά της, είχε το σημαντικό μειονέκτημα ότι παρήγαγε ρεύμα σχετικά χαμηλής έντασης, η ισχύς του οποίου μειωνόταν ακόμη περισσότερο καθώς το ρεύμα ταξίδευε μέσα από τα καλώδια. Η τεχνολογία εναλλασσόμενου ρεύματος από την άλλη, δεν αντιμετώπιζε ανάλογους περιορισμούς. Χρησιμοποιώντας μετασχηματιστές εναλλασσόμενου ρεύματος, η αρχική ένταση μπορούσε να φτάσει τα 300,000 βολτ και περισσότερο. Τεράστιες ποσότητες ισχύος μπορούσαν να ταξιδέψουν για πολλά χιλιόμετρα προτού μειωθεί η έντασή τους σε ασφαλέστερα επίπεδα από νέους μετασχηματιστές. Άλλες από τις γνωστότερες ευρεσιτεχνίες του είναι το πηνίο Τέσλα, (με το οποίο δημιούργησε ηλεκτρικό ρεύμα που εναλλασσόταν σε πολύ υψηλή συχνότητα και άνοιξε το δρόμο για τη μετάδοση ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού σήματος καθώς και την ασύρματη αποστολή ηλεκτρικής ισχύος. Το κατασκεύασε σε ένα απόμακρο εργαστήριο στο Κολοράντο και δημιούργησε ισχυρά ηλεκτρομαγνητικά πεδία υψηλής συχνότητας και κατάφερε ασύρματη αποστολή 10,000 watts φωτίζοντας 200 λάμπες που βρίσκονταν περισσότερα από σαράντα χιλιόμετρα μακριά), η τουρμπίνα Τέσλα, έκανε τα πρώτα σχέδια για το ελικόπτερο, καθώς και για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αλλά το μεγαλύτερό του όνειρο ήταν η ασύρματη μεταφορά ενέργειας.

Μεγαλωμένος μέσα σε οικογένεια ορθόδοξων ιερέων, σπούδασε στο Πολυτεχνείο του Γκρατζ της Αυστρίας και συνέχισε στη Βουδαπέστη. Βρέθηκε στο Παρίσι να δουλεύει για την εταιρεία του Έντισον, συνέχισε για λίγο στο Στρασβούργο, μέχρι που ο ίδιος ο Έντισον, ήδη καταξιωμένος από τότε, του ζήτησε να δουλέψει μαζί του στη Νέα Υόρκη. Κάπως έτσι άρχισε το Αμερικάνικο Όνειρο του Τέσλα, το οποίο ώρες – ώρες μετατρεπόταν σε εφιάλτη. Όμως, αυτός πάντα μάζευε τα κομμάτια του και ξεκινούσε πάντα από την αρχή.

Από τα πιο δημιουργικά του χρόνια ήταν στο Κολοράντο, όπου ένα και κάτι χρόνο (1899 – 1900) κατόρθωσε να δημιουργήσει τεχνητές αστραπές μήκους 40 μέτρων, αλλά και να ανάψει λαμπτήρες σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων. Εκεί ο Τέσλα ανακάλυψε ότι «η Γη πάλλεται από ηλεκτρικές δονήσεις και πως μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως συντονιστικός αγωγός ως ένα είδος δονούμενου διαπασών που θα μπορούσε να στέλνει δωρεάν ενέργεια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης». Η θεωρητική βάση στην οποία στηρίχθηκε για να κάνει τις έρευνές του ήταν οι γενικές εξισώσεις της φυσικής από τον Maxwell (1864), και όχι η απλοποιημένη έκδοσή τους, που την επίλυσή τους έκανε ο Lorentz το 1892. Στην επίλυση του Lorentz υπάρχει μόνο το συμμετρικό κομμάτι των αρχικών εξισώσεων του Maxwell (κι αυτό απλοποιημένο) και μ’ αυτό δουλεύουν μέχρι σήμερα όλοι οι μηχανικοί. Όμως αυτό το κομμάτι αγνοεί την ασυμμετρία που επιτρέπει την λήψη ενέργειας από το «κενό» όπως το λένε οι σημερινοί επιστήμονες ή τον αιθέρα που θεωρούσαν τότε. Τότε εφεύρε τη συσκευή για την «Μετάδοση ηλεκτρικής Ενέργειας με φυσικά μέσα», δηλ. για την ασύρματη μεταφορά ενέργειας που κατοχύρωσε ως ευρεσιτεχνία το 1905.

Για την μετάδοση της ενέργειας ο Τέσλα γράφει ότι θα γίνεται μέσω του Παγκόσμιου Συστήματος. Ας αφήσουμε τον ίδιο το δημιουργό να μιλήσει για το όραμά του:
«Το Παγκόσμιο Σύστημα έχει προκύψει από ένα συνδυασμό αρκετών αρχικών ανακαλύψεων που έγιναν από τον εφευρέτη στην πορεία μιας μακρόχρονης έρευνας και πειραματισμού. Κάνει δυνατή όχι μόνο την άμεση και ακριβή ασύρματη μετάδοση όλων των ειδών σημάτων, μηνυμάτων ή γραμμάτων σε όλα τα μέρη του κόσμου, αλλά επίσης τη διασύνδεση του σημερινού τηλεγράφου, τηλεφώνου και άλλων σταθμών σημάτων χωρίς καμία αλλαγή του υπάρχοντος εξοπλισμού». Ο Τέσλα πίστευε ότι θα μπορούσε η Γη να χρησιμοποιηθεί ως φυσικός αγωγός ώστε να εκμηδενιστούν οι αποστάσεις και να εγκαταλειφθούν τα καλώδια. «Ένα από τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματά του είναι ότι οποιαδήποτε συσκευή που μπορεί να λειτουργήσει με καλώδια (σε μια περιορισμένη απόσταση) μπορεί να ενεργοποιηθεί χωρίς τεχνητούς αγωγούς και με την ίδια ευκολία και ακρίβεια σε αποστάσεις δίχως όρια, πέρα από αυτά που επιβάλλουν οι φυσικές διαστάσεις της υδρογείου. Επομένως, με αυτή την ιδανική μέθοδο μετάδοσης δεν θα ανοίξουν μόνο καινούρια πεδία για εμπορική εκμετάλλευση, αλλά θα επεκταθούν απεριόριστα και τα παλιά.
Το Παγκόσμιο Σύστημα βασίζεται στην εφαρμογή των ακολούθων σημαντικών εφευρέσεων και ανακαλύψεών μου:
Ο Μετασχηματιστής Τέσλα. Με αυτό έχουν παραχθεί από τον εφευρέτη ρεύματα πολλές φορές δυνατότερα από όσα παράγονται με τους συνηθισμένους τρόπους και σπινθηρίζει σε μήκος πάνω από εκατό πόδια.
Ο Μεγεθυντικός Πομπός. Με τη χρήση του έχω ήδη δημιουργήσει ηλεκτρικές εκκενώσεις μεγαλύτερης έντασης του κεραυνού και εξαπέλυσα ένα ρεύμα ικανό να ανάψει περισσότερους από διακόσιους λαμπτήρες πυράκτωσης γύρω από την υδρόγειο.
Το Ασύρματο Σύστημα Τέσλα. Προσεκτικές δοκιμές και μετρήσεις, σε σύνδεση με έναν πειραματικό σταθμό μεγάλης δραστηριότητας που στήθηκε από τον εφευρέτη στο Κολοράντο, έχουν αποδείξει ότι αν είναι ανάγκη μπορεί να μεταβιβαστεί ενέργεια σε οποιαδήποτε επιθυμητή ποσότητα στην άλλη άκρη του πλανήτη, με απώλεια που δεν ξεπερνά το λίγο τοις εκατό.
Η Τέχνη της Εξατομίκευσης. Κάνει δυνατή τη μετάδοση σημάτων ή μηνυμάτων απολύτως μυστικών και αποκλειστικών κι από ενεργητική και παθητική άποψη, που σημαίνει μη παρεμβατικά και μη παρεμβάσιμα. Κάθε σήμα είναι σαν ένα άτομο με αναμφισβήτητη ταυτότητα και κυριολεκτικά δεν υπάρχει κανένα όριο στον αριθμό των σταθμών ή των οργάνων που μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα χωρίς να ενοχλούνται μεταξύ τους στο ελάχιστο.
Τα Γήινα Στατικά Κύματα: Αυτή η υπέροχη ανακάλυψη, ερμηνευμένη λαϊκά, σημαίνει ότι η Γη ανταποκρίνεται σε ηλεκτρικές δονήσεις ορισμένης οξύτητας ακριβώς όπως το διαπασών σε ορισμένα ηχητικά κύματα. Αυτές οι συγκεκριμένες ηλεκτρικές δονήσεις, οι ικανές να διεγείρουν δυναμικά την υδρόγειο σφαίρα, έχουν αναρίθμητες εφαρμογές, μεγάλης σπουδαιότητας, και εμπορικές και από πολλές άλλες απόψεις».
Μέσω αυτού, πίστευε πως ολόκληρος ο πλανήτης θα μπορούσε να διασυνδεθεί ενεργειακά αν κατασκευαζόταν ένα δίκτυο από πύργους εκπομπής και λήψης ηλεκτρικής και ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας. Ακόμη και η ίδια η γη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας, έτσι ώστε ο καθένας να ήταν σε θέση ν’ αντλήσει ενέργεια χώνοντας απλά μια μεταλλική ράβδο στο έδαφος! Ο Τέσλα υποστήριζε πως η εκπεμπόμενη ενέργεια θα μπορούσε να μετατρέψει τις παγωμένες εκτάσεις σε καλλιεργήσιμη γη, θα καθάριζε τις πόλεις από τα καυσαέρια, θα καταργούσε τους πολέμους, την πείνα και τη φτώχεια. Αν και ορισμένοι πίστευαν πως αυτά που έλεγε ο Τέσλα θα έπρεπε να μπουν στο «κουτί με τις παλαβομάρες» της ανθρωπότητας, εντούτοις η σύγχρονη επιστήμη και οι τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις δείχνουν να τον δικαιώνουν. «Η δυνατότητα ασύρματης μεταφοράς ενέργειας διαμέσου του φυσικού περιβάλλοντος και σε μεγάλες αποστάσεις, θα δημιουργήσει ανεξάντλητες πηγές πλούτου και δύναμης, θέτοντας ακόμη και την ίδια την ηλιακή ενέργεια στην υπηρεσία του ανθρώπου», έγραφε.

Σήμερα, οι συνεχιστές του Τέσλα, πιστεύουν ότι η ενέργεια μπορεί να μεταδίδεται ασύρματα με τα εξής βήματα:
1) Ηλεκτρική ενέργεια τροφοδοτεί την κεραία, η οποία κατασκευάζεται από χαλκό
2) Η κεραία συντονίζεται σε μια συχνότητα περίπου 10MHz, παράγοντας ηλεκτρομαγνητικά κύματα
3) Η ενέργεια από την κεραία μεταδίδεται μέχρι 2m
4) Η ηλεκτρική ενέργεια έρχεται στην κεραία του lap-top, η οποία πρέπει επίσης να συντονίζεται στα 10MHz. Η ενέργεια χρησιμοποιείται για να επαναφορτίσει τη συσκευή
5) Ενέργεια που δεν μεταφέρεται στο lap-top επανέρχεται εκ νέου στην πρώτη κεραία. Άνθρωποι ή άλλα αντικείμενα δεν επηρεάζονται καθώς δεν συντονίζονται στα 10MHz.
Δηλαδή, μια απλή κεραία χαλκού σχεδιασμένη να έχει συντονισμό μεγάλου χρόνου θα μπορούσε να μεταφέρει την ενέργεια σε ένα lap-top που η κεραία του θα συντονιζόταν στην ίδια συχνότητα. Ο υπολογιστής τότε θα ήταν αληθινά ασύρματος.

Βέβαια, κάτι τέτοιο θα σήμαινε ταυτόχρονα την παύση του πολέμου και την παγκόσμια ειρήνη: «Ο πόλεμος δεν μπορεί να αποφευχθεί αν δεν εξαλειφθεί η φυσική αιτία της επανάληψής του, και αυτή σε τελική ανάλυση είναι η αχανής έκταση του πλανήτη επάνω στον οποίο ζούμε. Μόνο μέσω του εκμηδενισμού της απόστασης από κάθε άποψη – όταν η μετάδοση πληροφοριών, η μεταφορά επιβατών και εφοδίων και η μεταβίβαση ενέργειας θα είναι συνθήκες που θα επικρατήσουν μια μέρα εξασφαλίζοντας τη μονιμότητα των φιλικών σχέσεων… Η ειρήνη μπορεί να έρθει μόνο σαν φυσικό αποτέλεσμα της παγκόσμιας διαφώτισης… μ’ ένα τέλειο σύστημα της ασύρματης μετάδοσης της ενέργειας σε οποιαδήποτε απόσταση, ο άνθρωπος θα είναι σε θέση να λύσει όλα τα προβλήματα της υλικής του ύπαρξης. Η απόσταση, που είναι το κύριο εμπόδιο στην ανθρώπινη πρόοδο, θα εκμηδενιστεί εντελώς όσον αφορά τη σκέψη, τη λέξη, και τη δράση. Η ανθρωπότητα θα ενωθεί, οι πόλεμοι θα γίνουν αδύνατοι, και η ειρήνη θα βασιλέψει στο ανώτατο επίπεδο».

Αυτή η σκέψη είναι το κίνητρο του Τέσλα και ο πυρήνας του έργου του. Μια πανανθρώπινη σκέψη τόσο απλή: η επιστήμη στην υπηρεσία του ανθρώπου. Στην υπηρεσία και των αδυνάτων και των δυνατών, ώστε μέσω της γνώσης να εξομαλυνθούν οι διαφορές, ο Τέσλα, ως άλλος σύγχρονος Προμηθέας έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά και προκάλεσε την οργή του Δία, όπως γράφει ο Γιώργος Στάμκος. Μια ουσιαστική αναδιανομή εξουσίας, με ωφελούμενο τον αδύναμο. Τι χρειαζόταν όμως για να γκρεμιστεί και το τελευταίο εμπόδιο;

Λίγο πριν το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Τέσλα ισχυρίστηκε ότι είχε αναπτύξει την «Ακτίνα Θανάτου» ή «Ουράνια Ασπίδα», μια εφεύρεση, που, όπως έγραψε στον ανιψιό του Σάσα Κοσάνοβιτς, «πρόκειται για όπλο που θα άλλαζε το ρου του πολέμου, ένα όπλο που μπορεί να προστατέψει από κάθε επίθεση. Πρόκειται για την ανακάλυψη μιας νέας αρχής για τη μεταφορά απεριόριστης ισχύος ενέργειας, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την άμυνα κάθε χώρας. Θα δώσει σε όποιον το χρησιμοποιήσει φοβερή δύναμη, διότι θα έχει τη δυνατότητα να καταστρέψει το κάθε μηχάνημα, να κάνει την πυρίτιδα να εκραγεί και άλλα παρόμοια». Αυτές οι πληροφορίες ήταν που προκάλεσαν το ενδιαφέρον των μυστικών υπηρεσιών (καθώς ενδιαφέρονταν να το χρησιμοποιήσουν για λογαριασμό τους, σε αντίθεση με τον Τέσλα που το προόριζε για όλους, ιδεαλιστικά σκεπτόμενος).

Όμως, η ιδιοφυΐα και οι ιδέες του είχαν να αντιμετωπίσουν τη νέμεσή τους: την πεζή πραγματικότητα. Ο Τέσλα απολάμβανε την εκτίμηση της επιστημονικής κοινότητας (τον είχαν προτείνει για δύο νόμπελ, αλλά αυτός αρνήθηκε λόγω ιδιοσυγκρασίας. Μάλιστα είχε πει «Προτιμώ οι εργασίες μου να διαβάζονται μετά από 200 χρόνια παρά να παίρνω τίτλους και διακρίσεις») και ήταν το αγαπημένο παιδί των media (τον αποκαλούσαν «γητευτή των ρευμάτων»), όμως οι υποστηρικτές του λιγόστευαν. Ο κύριος χορηγός του, ο μεγαλοβιομήχανος J.P. Morgan, σιγά σιγά απέσυρε την οικονομική στήριξή του, καθώς προέβλεπε ότι η έρευνά του γινόταν με ιδεαλιστικά κίνητρα και όχι επιχειρηματικά, που θα του έφερναν κέρδος, ενώ ταυτόχρονα το κόστος της έρευνας αυξανόταν. Επίσης, η Αμερικανική Κυβέρνηση τον στοχοποίησε. Εξάλλου, όταν πέθανε, φτωχός και ξεχασμένος σε ένα φτηνό ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης, το FBI ήταν το πρώτο που εισέβαλλε στο δωμάτιό του, κατάσχοντας το προσωπικό του αρχείο, αρνούμενο να το παραδώσει παρά το 1952 (9 χρόνια μετά το θάνατό του) και μόνο ένα μέρος του, στον ανιψιό και μοναδικό του κληρονόμο. Ο Σάσα Κοσάνοβιτς παρέδωσε το αρχείο στο σέρβικο κράτος, το οποίο ήταν το μόνο που δεν τον ξέχασε ποτέ. Μάλιστα, κατά το γιουγκοσλάβικο βομβαρδισμό του 1ου Παγκόσμιου Πολέμου, ήλπιζαν πως ο μεγάλος εφευρέτης δεν θα τους άφηνε αβοήθητους, παρά θα έστελνε την Ουράνια Ασπίδα του να τους προστατεύσει. Το 2006, με τη συμπλήρωση των 150 χρόνων από τη γέννηση του Τέσλα, το αεροδρόμιο του Βελιγραδίου μετονομάστηκε σε αεροδρόμιο Νικολά Τέσλα. Επίσης, στην ίδια πόλη στεγάζεται το μουσείο Τέσλα, στο οποίο φυλάσσεται όλο το αρχείο του, όπως το παρέδωσε ο Κοσάνοβιτς.

«Το σχέδιό μου καθυστέρησε από τις δυνάμεις της Φύσης. Ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτό. Ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του, αλλά οι ίδιοι νόμοι θα επικρατήσουν στο τέλος και θα το κάνουν να επιτύχει θριαμβευτικά … Οι ανακαλύψεις μου ευαγγελίζονται έναν κόσμο όπου η ανθρωπότητα θα είναι ενωμένη, οι πόλεμοι θα είναι αδύνατοι και όπου θα βασιλεύει η ειρήνη…. Λέτε ότι αγαπάτε τους ανθρώπους. Εγώ δεν τους αγαπώ. Εκείνο που εγώ αγαπώ είναι η ανθρωπότητα».